3 Μαρτίου 2017, λίγες μέρες πριν τη γιορτή της γυναίκας. Ξυπνάω, ετοιμάζω καφέ και μπαίνω στο facebook. Μετά από μια σύντομη διαδικτυακή βόλτα σε κάποιες χιουμοριστικές ομάδες και περιμένοντας να με ξυπνήσει ο καφές, πέφτω πάνω σε ένα βίντεο και βλέπω κάποιον μεσόκοπο κυριούλη με παπιγιόν να λέει χαμογελαστός, ότι...
οι γυναίκες πρέπει να πληρώνονται λιγότερο από τους άνδρες γιατί είναι πιο αδύνατες, πιο μικρόσωμες και λιγότερο ευφυείς. Το επιχείρημά του στο θέμα της ευφυΐας ήταν η απουσία γυναικών από την πρώτη εκατοντάδα της παγκόσμιας κατάταξης στο σκάκι.
Στην αρχή, γέλασα. Εντάξει, δεν ξέρουμε όλοι, ότι υπάρχουν περισσότερα είδη ευφυΐας από ένα, μερικοί αδαείς – όπως ο κυριούλης - εξακολουθούν να το προσεγγίζουν μονοδιάστατα το θέμα. Εξάλλου, υπάρχουν άνθρωποι αρκετά αφελείς, ώστε να πιστεύουν, ότι το να έχει κάποιος ευφυΐα σημαίνει, ότι αυτόματα, του δίνεται και η δυνατότητα να την καλλιεργήσει και να διακριθεί σε παγκόσμιο επίπεδο, λες και ζούμε σε έναν κόσμο ιδανικό και γεμάτο δικαιοσύνη και ίσες ευκαιρίες.
Μετά, όπως προχωρούσε το βίντεο, είδα, ότι ο κυριούλης δεν τα έλεγε αυτά σε καμιά μάζωξη φίλων ή μελών του συλλόγου μισογύνηδων της γειτονιάς του, αλλά μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο. Ο εν λόγω κυριούλης ήταν ο Πολωνός Ευρωβουλευτής Janusz Korwin-Mikke και συνέχισε να χαμογελά, ακόμη και την ώρα, που απαντούσε η Ισπανίδα Γκαρθία Περέθ στις προκλητικές δηλώσεις του.
Τα σχόλια στο βασίλειο του Ζούκερμπεργκ (facebook) είναι για άλλη μια φορά καταιγιστικά. Ακροδεξιός, ανόητος, αδαής, μισογύνης κλπ κλπ κλπ. Σοκαρισμένοι οι πάντες στον πλανήτη, ίσως και στους γύρω γαλαξίες. Ο πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου εξετάζει το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων του Πολωνού Ευρωβουλευτή. Και μένω για άλλη μια φορά με την απορία: Πώς βρέθηκε σε τέτοια θέση άνθρωπος, που είναι όλα αυτά που του προσάπτουν; Τυχαία, μάλλον, καθότι είμαστε πολιτισμένοι, σωστά; Μεμονωμένο περιστατικό μισογυνισμού θα είναι, δεν μπορεί. Ας το καταχωρήσω στη συλλογή μου με τα υπόλοιπα μεμονωμένα περιστατικά κι ας αναφέρω μερικά από αυτά.
Στην Πολωνία, πριν λίγους μήνες, το Κοινοβούλιο προσπάθησε να περάσει νόμο για την απαγόρευση των αμβλώσεων, ακόμη και σε περιπτώσεις βιασμού ή αιμομιξίας. Παράβαση του νόμου θα σήμαινε μέχρι και πενταετή ποινή φυλάκισης. Τελικά, η ιδέα εγκαταλείφθηκε, κατόπιν σφοδρών αντιδράσεων. Η έκτρωση, όμως, συνεχίζει να απαγορεύεται στην Πολωνία σε αρκετές περιπτώσεις.
Περίπου την ίδια χρονική περίοδο, έρευνα σε 30.000 συμμετέχοντες από διάφορα κράτη της Ε.Ε. έδειξε, ότι αρκετοί Ευρωπαίοι – με το ποσοστό να αυξομειώνεται από χώρα σε χώρα - θεωρούν το βιασμό αποδεκτό υπό προϋποθέσεις. Αρκετοί είναι αυτοί που πιστεύουν, ότι δεν πρόκειται για έγκλημα, αν το θύμα ήταν αποκαλυπτικά ντυμένο ή αν είχε πιει αλκοόλ. 32% ήταν το ποσοστό στους Έλληνες ερωτηθέντες, οι οποίοι, υποθέτω, ότι δεν αφήνουν τα θηλυκά της οικογένειας να βγουν από το σπίτι, αν δε φορέσουν ράσα.
Συνεχίζουμε με το μαγικό κόσμο της έβδομης τέχνης. Ο Μπερτολούτσι μιλάει για την ταινία του «Το τελευταίο ταγκό στο Παρίσι». Αφού οι δυο πρωταγωνιστές της ταινίας έχουν αποδημήσει σε τόπο χλοερό, παραδέχεται, ότι στην πιο διάσημη σκηνή της ταινίας είχαν γίνει αλλαγές στο σενάριο, για τις οποίες η 19χρονη τότε πρωταγωνίστρια δεν είχε ενημερωθεί. «Ήθελα να αντιδράσει σαν γυναίκα και όχι σαν ηθοποιός, ήθελα να νιώσει ταπείνωση. Νιώθω τύψεις για αυτό, αλλά δεν το μετανιώνω», ήταν τα λόγια του σκηνοθέτη στο βίντεο, το οποίο εξακολουθεί να υπάρχει στο διαδίκτυο. Ποιοι τον υπερασπίστηκαν; Αρκετοί. Έκπληξη; Καμία. Ό,τι και να λέμε, καμία.
Φεύγουμε από το Χόλυγουντ. Πάμε σε μια γυναίκα, που σε αρκετά μεγάλη ηλικία, αποφάσισε να μιλήσει για την επέμβαση κλειτοριδεκτομής, στην οποία υπεβλήθη στην ηλικία των τριών. Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, δεν αλλάξαμε ήπειρο. Δε μεταφερθήκαμε στην Αφρική, αλλά εξακολουθούμε να βρισκόμαστε στην Αμερική. Η Renee Bergstrom στο βίντεο αφηγείται πώς η μητέρα της την εμπιστεύτηκε σε ένα χριστιανό γιατρό, που της υποσχέθηκε να «θεραπεύσει» την κόρη της, από τον αυνανισμό σε ηλικία των τριών ετών.
Επιστρέφουμε στα μέρη μας. Υπόθεση Αμάρυνθος. Δεκαπεντάχρονη μαθήτρια από τη Βουλγαρία καταγγέλλει, ότι έπεσε θύμα βιασμού από τέσσερις συμμαθητές της. Στο εδώλιο του κατηγορουμένου τα τέσσερα αγόρια, καθώς και δυο κορίτσια για συνέργεια. Οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν, διότι απέδειξαν πως επρόκειτο για όργιο, που έγινε με τη συναίνεση της συμμαθήτριάς τους, η οποία ήταν κατωτάτης ηθικής υποστάθμης, ενώ οι κατηγορούμενοι ήταν παιδιά καλών οικογενειών. Δεν παρακολούθησα τη δίκη καρέ καρέ, για να το παίξω δικαστής. Έχω, όμως, μια απορία. Αν η ηθική των ανθρώπων κρίνεται με βάση τη σεξουαλική τους ζωή κι αν επρόκειτο όντως για όργιο, πώς έμεινε η μηνύτρια με την ταμπέλα «πόρνη» και οι κατηγορούμενοι έμειναν με την ταμπέλα «παιδιά καλών οικογενειών»;Στην ίδια παρτούζα με την κοπέλα, που έβριζαν, δε συμμετείχαν; Πώς έμεινε άθικτο το φωτοστέφανό τους; Εκτός αν υπάρχουν παρτούζες δυο ταχυτήτων. Το google, πάντως, δε με διαφώτισε, όσο κι αν έψαξα.
Συνεχίζουμε την περιπλάνησή μας στον πολιτισμένο μας κόσμο, χωρίς να τηρείται κάποια χρονολογική σειρά, με την υπόθεση Brock Turner. 18 Ιανουαρίου 2015, πανεπιστήμιο Στάνφορντ. Δυο φοιτητές από τη Σουηδία βλέπουν έναν νεαρό να ασελγεί σε μια λιπόθυμη κοπέλα, μισοκρυμμένος πίσω από έναν κάδο. Φωνάζουν για να τον σταματήσουν, αυτός τρέχει για να ξεφύγει, ένας από τους δύο τον κυνηγά και τον ρίχνει κάτω. Ο βιαστής χαμογελά. Η ώρα είναι μία το βράδυ. Ο νεαρός συλλαμβάνεται- η κοπέλα παραμένει λιπόθυμη και απαθής στα εξωτερικά ερεθίσματα μέχρι τις τέσσερις και τέταρτο το πρωί. Ο δράστης ήταν ο Brock Turner, φοιτητής στο Στάνφορντ, αθλητής της κολύμβησης και επρόκειτο να συμμετάσχει στους Ολυμπιακούς αγώνες με την Αμερικανική ομάδα κολύμβησης το 2016. Δικάζεται, κρίνεται, ένοχος, αλλά η ποινή του (αντί για διετή φυλάκιση, όπως ορίζει ο νόμος) ήταν 6 μήνες φυλάκιση, με προοπτική να μειωθούν σε τρεις. Η δικαιολογία της έδρας; Διετής φυλάκιση θα είχε άσχημη επίδραση στη ζωή του δράστη, ο οποίος ήταν ιδιάζουσα (;) περίπτωση. Το κερασάκι στην τούρτα ήταν οι δηλώσεις του μπαμπά Turner, ο οποίος έκρινε, ότι έξι μήνες φυλακή ήταν υπερβολική ποινή για 20 λεπτά διασκέδασης.
Οκλαχόμα, Απρίλιος 2016. Ένας 17χρονος μετέφερε με το αυτοκίνητό του μια 16χρονη στο σπίτι της γιαγιάς της, αφού είχαν καταναλώσει μαζί με την παρέα τους μεγάλη ποσότητα αλκοόλ. Η 16χρονη μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, γιατί είχε χάσει τις αισθήσεις της για αρκετή ώρα. Μετά από εξέταση, διαπιστώθηκε, ότι εκτός από μεγάλη συγκέντρωση αλκοόλ στο αίμα της, η 16χρονη είχε το DNA του 17χρονου στο πόδι της και γύρω από το στόμα της. Ο νεαρός ισχυρίστηκε, ότι η κοπέλα είχε συναινέσει, η κοπέλα όμως, δήλωσε, ότι δε θυμόταν τίποτα. Οι εισαγγελείς της περιοχής επεδίωξαν να δικαστεί ο νεαρός για βιασμό, αλλά στο δικαστήριο η υπόθεση απορρίφθηκε, με το σκεπτικό, ότι ούσα αναίσθητη από το αλκοόλ, ήταν αδύνατο να εξαναγκάστηκε σε στοματικό σεξ η κοπέλα. Οπότε η κατηγορία του βιασμού δεν έστεκε, κατά τη γνώμη της έδρας.
Η απόφαση εξέπληξε τους τοπικούς εισαγγελείς και προκάλεσε έντονη κριτική, με το σκεπτικό ότι καταδείκνυε, ότι το δικαστικό σύστημα υιοθετούσε την ξεπερασμένη νοοτροπία του καταλογισμού ευθυνών στο θύμα του βιασμού. Οι εμπειρογνώμονες και οι συνήγοροι του θύματος θεώρησαν την απόφαση σαν σημάδι για κάτι μεγαλύτερο: το κενό ανάμεσα στον κυκεώνα των νόμων και τις διαρκώς εξελισσόμενες ιδέες σχετικά με το βιασμό και τη συναίνεση.
Πρόσφατη είναι και η αποποινικοποίηση της ενδοοικογενειακής βίας στη Ρωσία, αφού βάσει του νέου νόμου, που υπεγράφη αρχές Φεβρουαρίου, η ενδοοικογενειακή βία θεωρείται πλέον ως διοικητικό παράπτωμα και όχι ως ποινικό αδίκημα, με την προϋπόθεση βέβαια να έχει σημειωθεί για πρώτη φορά. Ο νόμος αυτός είναι μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας κατά τη διάρκεια της τρίτης προεδρικής θητείας του Πούτιν για στροφή προς την παραδοσιοκρατία, ενώ την ίδια στιγμή σύμφωνα με το Reuters τα στοιχεία της αστυνομίας δείχνουν ότι 40% των βίαιων εγκλημάτων στη Ρωσία διαπράττονται εντός της οικογένειας.
Θα μπορούσε να προσέξει κανείς, ότι δεν αναφέρθηκα καθόλου σε ισλαμικές κοινωνίες. Ο λόγος, που επέλεξα να μην το κάνω, είναι ότι υπάρχει αρκετό υλικό στην πολιτισμένη Δύση για να γράψω τόμους ολόκληρους. Και ειλικρινά, βρίσκω, ότι είναι τραγελαφικό να ακούω ανθρώπους να χρησιμοποιούν τον ISIS και την Μπόκο Χάραμ σαν επιχειρήματα υπέρ της ισότητας (;) που έχει επιτύχει ο πολιτισμένος μας κόσμος, γιατί μου δίνουν την εντύπωση, ότι αυτά είναι τα μόνα επιχειρήματα, που έχουν. Το επιχείρημα «υπάρχουν και χειρότερα» δε θα έπρεπε να μας καλύπτει, αλλά να χτυπάει καμπάνες (όχι κουδουνάκια, τις άλλες, τις μεγάλες της Notre Dame), ότι δεν το’χουμε και τόσο με την πρόοδο και τη βελτίωση.
Εξάλλου, κάποιες φορές, έχω την υπόνοια, ότι η μόνη μας διαφορά από τις εξόφθαλμα μισογυνικές κοινωνίες είναι οι νόμοι. Ότι σε κάποια φάση της Ιστορίας, κάποιος πολιτικός χρειαζόταν ψήφους για να πάρει την εξουσία κι επειδή είχε ξεμείνει από ιδέες να κερδίσει ανδρικές ψήφους, φρόντισε να ικανοποιήσει το γυναικείο πληθυσμό, παραχωρώντας του δικαιώματα και φροντίζοντας να το κάνει στο σωστό timing, βλέποντας ότι οι γυναίκες έχουν αρχίσει να διεκδικούν. Και κάπως έτσι, οι γυναίκες άρχισαν να δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους σε χώρους, που μέχρι πρότινος κυριαρχούσαν άνδρες.
Αλλαγή στους νόμους, όμως, δε σημαίνει κατ’ανάγκη αλλαγή στη νοοτροπία, ειδικά όταν η παιδεία μένει στάσιμη. Οι νόμοι υπάρχουν μεν, αλλά η εφαρμογή τους σκοντάφτει σε εμπόδια, που έχουν αφετηρία τα μυαλά όλων μας, ανδρών και γυναικών. Γιατί, κακά τα ψέματα, όταν οι γυναίκες έχουν μάθει να ζουν στο παρασκήνιο για αιώνες, έχουν αναπτύξει ηττοπαθείς συμπεριφορές και τρόπους άμυνας, που δεν τιμούν τον αγώνα για την κατάκτηση της ισότητας. Και όταν οι καταστάσεις γίνονται ζόρικες (όπως τα παραπάνω παραδείγματα και πολλά άλλα γύρω μας) και ο καθένας, άνδρας ή γυναίκα, καλείται να δείξει τις αξίες, με τις οποίες επέλεξε να πορεύεται στη ζωή του, οι μάσκες πέφτουν και το θέαμα πίσω από αυτές μπορεί να μην είναι και τόσο ευχάριστο.
Και επειδή θα ήθελα να κλείσει το κείμενό μου με κάποια ψήγματα αισιοδοξίας (ναι, υπάρχουν· το ποτήρι, μισοάδειο ή μισογεμάτο, μπορούμε να το ξαναγεμίσουμε), θα ήθελα να παραθέσω μια αντρική άποψη για την υπόθεση Μπερτολούτσι ( Ο βιασμός και μια προσωπική ιστορία, του Κωστή Α. Μακρή ). Το κείμενο δείχνει, ότι υπάρχουν άνδρες με ενσυναίσθηση, τη μαγική εκείνη ικανότητα, που μας επιτρέπει να μπούμε στη θέση άλλων ανθρώπων, να νιώσουμε όπως νιώθουν (ή τουλάχιστον, να προσπαθήσουμε) και να κατανοήσουμε μέχρι κάποιο σημείο γιατί η συμπεριφορά του άλλου δεν ήταν αυτή, που υπαγορεύει η κοινή λογική. Ο γράφων προσπαθεί χωρίς καμία εμπάθεια να μπει στη θέση της Μαρία Σνάιντερ και να κατανοήσει, γιατί δε διεκδίκησε τα αυτονόητα, μετά τη συμπεριφορά του Μπερτολούτσι και του Μπράντο.
Και κλείνω με το λόγο της Μαντόνα (της οποίας ουδέποτε υπήρξα φαν) κατά τη βράβευσή της ως Woman of the Year 2016, όπου αναλύει την πατριαρχία και τους κανόνες της από τη δική της οπτική γωνία. Κάνει μια αναδρομή στο παρελθόν της, στο ξεκίνημα της καριέρας της, στις δυσκολίες, που αντιμετώπισε, στην εμπαθή συμπεριφορά ανδρών και γυναικών απέναντί της και στους άγραφους κανόνες, που περιορίζουν τη συμπεριφορά των γυναικών, τους οποίους ανακάλυπτε σε κάθε της βήμα. Απολαύστε υπεύθυνα.
